Praca z toksycznymi ludźmi – jak nie dać się złamać?

O ile nie jesteś pisarzem lub archiwistą, najprawdopodobniej Twoja praca wiąże się z kontaktem z różnymi ludźmi. Niektórych lubisz mniej, a innych trochę bardziej, niemniej na pewno chcesz, aby Twoje relacje służbowe kształtowały się co najmniej poprawnie. Niestety, zdarzają się sytuacje, w których jedna osoba może zatruwać atmosferę w miejscu pracy i wpływać negatywnie na swoje otoczenie. Jak nie dać sobie wejść na głowę i poradzić z toksycznymi współpracownikami? W tym artykule zebraliśmy dla Ciebie najcenniejsze wskazówki.

Kim są toksyczni współpracownicy?

Jeżeli czytasz ten artykuł, to prawdopodobnie pracowałeś lub pracujesz z kimś, kto zaburza Twoją równowagę emocjonalną. Toksyczni współpracownicy prezentują szerokie spektrum negatywnych zachowań. Często są to osoby niegrzeczne i nietolerancyjne, manipulują, kłamią, dokuczają lub narzekają. Aby nie ulec ich katastrofalnemu wpływowi, powinieneś zajrzeć do ich wnętrza, aby zrozumieć, co ich napędza, czym objawia się ich toksyczność i w jaki sposób na Ciebie oddziałuje. Zastanów się, czy osoby, które zatruwają Ci życie zawodowe, zachowują się w jeden z wymienionych sposobów:

1. Okazywanie braku szacunku. Jednym z najbardziej problematycznych zachowań jest nierespektowanie granic i praw innych ludzi. Zastanów się, czy w Twoim otoczeniu masz kogoś, kto notorycznie ignoruje opinie innych, nie słucha, przerywa w pół zdania i wyśmiewa cudze pomysły. Być może obgaduje innych współpracowników za plecami, a może zwraca się do Ciebie lub kogoś innego w pogardliwy sposób. Takie osoby czasem manifestują swój lekceważący stosunek poprzez pożyczanie sobie cudzych rzeczy bez pozwolenia, nieodpowiadanie na pytania, czy też mówienie o kimś w trzeciej osobie w jego obecności. Takie zachowanie może prowadzić do konfliktów w miejscu pracy i problemów zdrowia psychicznego osób, w które jest wymierzone.

2. Krytykowanie wszystkiego i wszystkich. Współpracownicy, którzy uwielbiają krytykować innych i bagatelizować ich osiągnięcia, są pożeraczami dobrej energii, systematycznie kopiącymi dołki pod Twoją samooceną. Wytykają błędy, rozdmuchując je do rangi ogromnych problemów, zamiast udzielać konstruktywnych porad. Nie potrafią doceniać wysiłku innych ludzi. Nieważne, jak bardzo się starasz, oni i tak zrobiliby to lepiej. Krytykanctwo może mieć też bardziej ogólną formę i polegać na narzekaniu na politykę firmy, szefa, zakres zadań, płacę, wygodę krzeseł etc. — wtedy jest to objaw wrodzonego pesymizmu i gburowatości.

3. Manipulowanie uczuciami innych. Niektóre jednostki próbują manipulować innymi, aby osiągnąć swoje cele. Mogą udawać Twoich przyjaciół, zdobywając Twoje zaufanie, aby potem niespodziewanie wbić Ci nóż w plecy. Często wykorzystują wiedzę o cudzych problemach na swoją korzyść, potrafią podkradać innym pomysły i prezentować je jako swoje. Mogą wymyślić tysiące przekonujących wymówek, aby usprawiedliwić własne lenistwo i błędy. Wiedzą, jak wzbudzić w ludziach litość lub sympatię i bezwstydnie to wykorzystują.

4. Kłamanie i oczernianie. Toksyczny człowiek może celowo kłamać lub rozsiewać oszczerstwa o innych pracownikach. Tego typu zachowania prowadzą do poważnych problemów i konfliktów w miejscu pracy, ponieważ spirala nieprawdziwych informacji niszczy wzajemne zaufanie, tworząc atmosferę niechęci i podejrzliwości. Ponadto kłamiący może wykorzystywać wymyślone fakty na własną korzyść ze szkodą dla innych np. przypisując sobie zasługi w pracy nad projektem, może doprowadzić do niezasłużonej promocji, odbierając ją osobie, której naprawdę się należała. Oszukany może utracić satysfakcję z pracy i przestać się w nią angażować, a ostatecznie nawet zrezygnować z zatrudnienia w danym miejscu.

5. Obrażanie i docinanie.

Niektórzy toksyczni współpracownicy specjalizują się w dogryzaniu innym. Niby mimochodem rzucają obraźliwe, niepotrzebne komentarze na temat Twojego ubioru, sposobu wychowywania dzieci, partnerów lub kompetencji. Zwracają się do Ciebie protekcjonalnie, umniejszając Twoim zasługom i wbijając ukryte szpilki np.: „Jak na kogoś, kto nie potrafi się porządnie ubrać, masz całkiem dużo klientów”. Wyśmiewają Twoje pomysły, przestawiają Twoje rzeczy, twierdzą, że przeszkadzają im Twoje perfumy albo ton głosu. Rozsiewają plotki na Twój temat, próbując skłócić Cię z innymi. Ich zachowanie niewiele różni się od zachowania dziesięciolatka, który nie radzi sobie z emocjami i swoją frustrację przelewa na słabszych rówieśników. To przejaw okrucieństwa oraz niedojrzałości, dlatego tak trudne może być rozwiązanie tej sytuacji na pokojowej stopie.

Jak sobie radzić z toksycznymi współpracownikami?

Toksyczni współpracownicy są jak chwasty w ogródku — jeśli nie zostaną wyrwane, niezależnie od tego, ile rośnie w nim pięknych kwiatów, ostatecznie doprowadzą do jego zniszczenia. W związku z tym należy uzbroić się w mentalne herbicydy i nauczyć się radzić sobie z tym szkodliwym towarzystwem. Oto kilka strategii postępowania z chwastami w miejscu pracy:

1. Przesadź się na inną rabatkę. Jeśli chwasty rozsiadły się w jednej z rabatek, możesz zawsze przenieść się do innej, nie zmieniając ogródka. Przechodząc na grunt dosłowny, jeśli jest to wykonalne, odseparuj się od toksycznego współpracownika. Nie nawiązuj kontaktu i nie angażuj się w dyskusje, które mogą prowadzić do konfliktów. Skoncentruj się na swojej pracy i na osiąganiu swoich celów. Postaraj się nie reagować na zaczepki, a jeśli jesteś z taką osobą w jednym pomieszczeniu lub zajmujecie sąsiednie miejsca, poproś przełożonego o przydzielenie Ci stanowiska w innej części pokoju bądź budynku. Jeśli możesz, zmień zespół lub dział, aby mieć z daną osobą, jak najmniej do czynienia. Osoby pracujące zmianowo, mogą rozważyć zmianę godzin pracy. Możesz także poprosić przełożonego, o to by przeniósł tamtą osobę.

2. Naucz się relaksować w promieniach słońca. Wiele się mówi o umiejętności dbania o siebie, ale jest to coś, czego nie sposób przecenić. Toksyczni współpracownicy rozsiewają wokół siebie stres i niepokój. Jeśli jesteś osobą wrażliwą, może Ci być trudno całkowicie odciąć się od skutków ich zachowania. Aby zminimalizować ten szkodliwy wpływ, naucz się stosować techniki szybkiej redukcji stresu, takie jak: głębokie oddychanie, trening Schulza, trening Jacobsona bądź automasaż karku i głowy. Na co dzień dbaj o zdrowy tryb życia tzn. spożywaj pełnowartościowe pokarmy, kładź się spać o regularnych porach, a jeśli jeszcze tego nie robisz, wprowadź do swojego planu dnia codzienne spacery na świeżym powietrzu albo…popracuj w prawdziwym ogródku. Dzięki temu poprawi się Twoje ogólne samopoczucie i będzie Ci łatwiej radzić sobie w wymagającym środowisku.

3. Oceń swoją wrażliwość i spróbuj załatwić sprawę pokojowo.

Pamiętaj, że nie każde zachowanie jest wymierzone w Ciebie. Czasem nadinterpretujemy cudze gesty i słowa, doszukując się nieistniejących znaczeń. Jeśli jesteś nadwrażliwcem ze skłonnością do analizowania wszystkiego na setki sposobów, wróć do punktu drugiego i naucz się dbać o swój dobrostan. Zastanów się, czy rzeczywiście, ktoś chce zrobić ci przykrość, czy to tylko Twoja interpretacja. Co, jeśli, faktycznie jesteś traktowany obcesowo? Cóż. Oprócz wysoko wrażliwych, na świecie są również osoby o delikatności walca drogowego i takie, które z taktownością szympansa w operze mówią, co im ślina na język przyniesie, za nim kora przedczołowa zdąży zareagować. Nawet do głowy by im nie przyszło, że ich słowa mogą być dla kogoś raniące, a jeśli już przyjdzie, to z pewnym opóźnieniem. Dlatego nie warto dusić w sobie urazy, tylko wziąć delikwenta na stronę i wytłumaczyć mu, że pewne zachowania są nie na miejscu. Jeśli toksyczny współpracownik neguje Twoje odczucia, wyśmiewa lub ignoruje Twoją prośbę, nie czekaj tylko zwróć się o pomoc do wyższej instancji.

4. Zawrzyj sojusz z innymi. Chcąc skuteczniej bronić się przed bakteriami lub pasożytami, rośliny stosują mechanizm synergii, który w uproszczeniu polega na łączeniu swoich indywidualnych zdolności w celu wygenerowania większej odporności. Możesz wykorzystać tę metodę, aby wspólnie z innymi kolegami odeprzeć atak toksycznej jednostki na środowisko pracy. Poszukaj wsparcia wśród tych, którzy również czują się dotknięci zachowaniem toksyka. Razem będzie wam łatwiej postawić granice lub zgłosić problem przełożonemu. Pewne zachowania nie mogą być tolerowane i jeśli ktoś działa w sposób złośliwy, okrutny bądź nieuczciwy, powinien ponieść tego konsekwencje.

5. Opowiedz o problemie kierownikowi. Komunikowanie problemów nie jest donosicielstwem. Czas skończyć z kulturą zakopywania niewygodnych faktów i zawstydzania ofiar. Zgłoszenie szefowi, że coś jest nie tak, jest jak najbardziej akceptowalne, a nawet pożądane. W rozmowie opisz sytuacje, które miały miejsce, ale unikaj obraźliwych słów na temat toksycznej osoby, ponieważ może stworzyć to wrażenie konfliktu, w którym obydwie strony są na równorzędnych pozycjach. Zamiast tego opowiedz w szczegółach to, co się wydarzyło i zaznacz, jak czujesz się w związku z tą sytuacją. Wyjaśnij, że konkretny członek zespołu utrudnia Ci pracę i sprawia, że staje się ona bardziej znojna oraz mniej efektywna. Spróbuj przedstawić swoje oczekiwania, ale raczej nie sugeruj szefowi, żeby zwolnił toksyczną osobę. Tego typu decyzja leży wyłącznie w jego gestii, a Twoja propozycja może zostać źle odebrana.

Toksyczne zachowanie w miejscu pracy — kiedy staje się przestępstwem?

W miejscu pracy możesz również spotkać się z zachowaniami, które wypełniają kryteria mobbingu. Obśmiewanie, obrażanie, zastraszanie czy groźby to również przemoc, tyle że pozostawiająca siniaki na duszy zamiast na ciele. Nie jest to coś, co można po prostu lekceważyć, ponieważ skutki takich zachowań mogą być katastrofalne, dlatego wiele z nich podlega sankcjom karnym. Przykładowo, pracownik, który grozi innemu pracownikowi popełnieniem przestępstwa na szkodę jego lub osoby mu najbliższej, może podlegać grzywnie, karze ograniczenia albo pozbawienia wolności do lat 2. Wystarczy, że groźba wzbudzi u ofiary uzasadnioną obawę jej spełnienia. W takim wypadku pokrzywdzony pracownik może złożyć wniosek o ściganie przestępstwa.

Warto zauważyć, że przestępstwem może być również opowiadanie kłamstw i oszczerstw na temat innej osoby, które mogą ją poniżyć w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Jeżeli za Twoimi plecami, toksyczny współpracownik podważa Twoje kompetencje i zasługi, opowiada szefowi o błędach, które rzekomo popełniasz lub kompromituje Cię w oczach innych pracowników/klientów, może podlegać karze ograniczenia wolności lub grzywnie.

Czym jest bierna agresja w miejscu pracy i jak się objawia?

Toksyczne zachowanie nie zawsze musi być wymierzone bezpośrednio we współpracownika. Czasem zachowanie jest przejawem stosunku do miejsca pracy lub przełożonego, ale odbija się rykoszetem na całym zespole. Niekiedy przybiera formę biernej agresji, która polega na ukrywaniu lub maskowaniu negatywnych emocji i myśli poprzez pozorną zgodę i przyjazność, przy jednoczesnym stosowaniu ukrytych działań, które szkodzą innym. Bierna agresja bywa trudna do zidentyfikowania, ponieważ jest subtelna i może być interpretowana jako normalna interakcja międzyludzka. Osoby, które czują się bezsilne lub nie potrafią być asertywne mogą stosować bierną agresję jako środek radzenia sobie z problemami. Niemniej takie zachowanie, zamiast pomóc, prowadzi do nieporozumień i zaostrzenia napięcia.

Bierna agresja może manifestować się poprzez sabotowanie pracy zespołu, odwlekanie lub opóźnianie realizacji projektów, niewykonywanie swoich zadań w terminie lub intencjonalne „zapominanie” o umówionych spotkaniach. Osoby stosujące bierną agresję mogą wykazywać brak chęci i zaangażowania w pracę. Wyrażają swoje niezadowolenie lub krytykę w sposób pośredni, np. poprzez plotkowanie, charakterystyczne gderanie, bądź poprzez sarkastyczne komentarze lub uwagi, które mają na celu osłabienie czyjegoś entuzjazmu.

Przykłady zachowań bierno-agresywnych:

1. Pracownik jest zirytowany tym, że jego kolega nie myje po sobie kubków i naczyń. Zamiast przeprowadzić otwartą rozmowę na ten temat, przy różnych okazjach rzuca uwagi w stylu „Chyba niektórzy ludzie nie wiedzą, czym jest higiena".

2. Osoba A denerwuje się tym, że osoba B zachowuje się głośno podczas spotkań, pierwsza zabiera głos i nie czeka aż inni będą mogli się wypowiedzieć. Zamiast powiedzieć o tym głośno, A przestaje się odzywać do B, nie odpowiada na jego e-maile, a podczas spotkań zespołu rzuca mu wściekłe spojrzenia i prycha, gdy B zaczyna mówić.

Objawy tego typu agresji mogą utrudniać wykonywanie pracy, obniżać nastroje w zespole i niweczyć realizację założeń. Dlatego ważne jest, aby pracownicy byli świadomi, czym są i skąd się biorą takie zachowania i wiedzieli, jak sobie z nimi radzić.

Jak radzić sobie z bierną agresją?

Po pierwsze, zachowaj spokój i godność. Nie odpłacaj pięknym za nadobne, nie obrażaj się i nie wykłócaj z innymi pracownikami — w ten sposób tylko stracisz czas i energię. Zamiast tego skup się na swoich zadaniach, a oponentowi zaproponuj rozmowę w cztery oczy. Wysłuchaj, co ma do powiedzenia i spróbuj zrozumieć, co go motywuje. Być może uda wam się wspólnie znaleźć wyjście z sytuacji. Jeśli jednak nic się nie poprawi, porozmawiaj z przełożonym lub menedżerem. Opowiedz im o zachowaniu Twojego współpracownika, opisując jak wpływa ono na Twoje samopoczucie i efektywność pracy. Zaproponuj skorzystanie z usług mediatora lub organizacje spotkań zespołu, na których porozmawiacie o waszych relacjach i problemach, z którymi się mierzycie.

Co robić, gdy ktoś obarcza Cię swoimi obowiązkami?

Odmowa wykonywania zadań i przerzucanie odpowiedzialności na innych mogą być elementami strategii biernego agresora. Jednak czasami są to po prostu objawy lenistwa lub niechęci do podejmowania konkretnych działań. Z tego powodu, aby rozwiązać problem, powinieneś najpierw zdiagnozować jego przyczynę. Jeśli podejrzewasz, że źródłem zachowania jest zwyczajny brak chęci do pracy, przede wszystkim postaw granicę. Uprzejmie i stanowczo zaznacz, że nie masz obowiązku i nie jesteś w stanie wykonywać pracy za toksyczną osobę. Jeśli nie lubi robić rzeczy zlecanych mu przez szefa, zaproponuj jej rozmowę z przełożonym, na której będzie mogła wynegocjować nowe warunki pracy.

Nie daj się złapać na wymówki i nie pozwól obarczyć się cudzymi problemami. Jeśli ktoś zacznie opisywać Ci swoją trudną sytuację, utnij dyskusję, mówiąc, że każdy ma swoje problemy, i że jeżeli faktycznie jest mu tak ciężko, może postarać się o płatny urlop. W sytuacji, gdy osoba nie wykonuje przydzielonych zadań na czas albo notorycznie spóźnia się na spotkania, na początek spróbuj z nią porozmawiać. Wytłumacz jej, że jeżeli ma jakiś problem, powinna go zakomunikować, ponieważ swoją postawą niweczy wysiłki całego zespołu. Jeżeli nie czujesz się na siłach, aby przeprowadzić taką konfrontację, zwróć się o pomoc do przełożonego.

Niezależnie od tego, w jaki sposób toksyczny współpracownik utrudnia Ci wywiązywanie się ze służbowych obowiązków, nie zaciskaj zębów, tylko podejmij działanie. Jeżeli problem będzie się powtarzał, pomimo podjętych kroków, rozważ bardziej drastyczne środki np. zmianę oddziału lub miejsca pracy. Twoje zdrowie psychiczne i fizyczne są najważniejsze, dlatego w miarę możliwości powinieneś chronić je przed toksycznym zachowaniem innych osób.